Seksueel grensoverschrijdend gedrag en sociale onveiligheid zijn een structureel probleem in vrouwengevangenissen, blijkt uit onderzoek van Leidse onderzoekers Esther van Ginneken en Yara Abbing. Zij vinden dat een ingrijpende cultuurverandering nodig is en doen aanbevelingen.
Seksueel grensoverschrijdend gedrag in de gevangenis
De aanleiding voor het onderzoek van de Universiteit Leiden was melding van seksueel misbruik; aanranding en verkrachting van gedetineerde vrouwen door medewerkers in de vrouwengevangenis in Nieuwersluis in 2022. De Dienst Justitiële Inrichtingen, de organisatie die verantwoordelijk is voor de gevangenissen in Nederland, heeft vanwege die situatie de onderzoekers gevraagd om onderzoek te doen in drie penitentiaire inrichtingen voor gedetineerde vrouwen in Nederland: PI Nieuwersluis, PI Ter Peel en PI Zwolle.
De onderzoekers Esther van Ginneken en Yara Abbing liepen in de vrouwengevangenissen mee en hebben daarnaast 145 interviews gehouden met gedetineerde vrouwen, voormalig gedetineerde vrouwen en medewerkers. In het onderzoek keken zij niet alleen naar seksuele misstanden maar ook naar sociale veiligheid in bredere zin.
Zwijgen vanwege onderlinge (machts)verhoudingen
Uit het onderzoek blijkt dat niet-integer gedrag, zoals seksueel grensoverschrijdend gedrag, pesten en discriminatie, een structureel probleem is in vrouwengevangenissen. Gedetineerde vrouwen voelen zich soms onveilig en durven misstanden niet te melden uit angst voor represailles. Gedetineerde vrouwen ervaren bovendien een grote afhankelijkheid van medewerkers. Personeel heeft controle over de dagelijkse benodigdheden en het dagprogramma van gedetineerde personen.
Aanspreekcultuur zwak
Medewerkers spreken elkaar onderling ook niet altijd aan op ongepast gedrag. Omdat zij bang zijn voor uitsluiting of vanwege een persoonlijke relatie. Er is sprake van veel vriendschappen en (romantische) relaties tussen personeelsleden onderling. Door die band ervaren bepaalde medewerkers hun werk als positief en gaan zij met plezier naar hun werk. Maar er zijn ook medewerkers die zich daardoor sociaal onveilig kunnen voelen. Medewerkers worstelen daarbij met hun machtspositie en het vinden van een balans tussen afstand en nabijheid. Ze zijn ook voorzichtig uit angst om beschuldigd te worden van grensoverschrijdend gedrag, omdat dit gevolgen kan hebben voor hun reputatie, thuissituatie en hun baan.
Discriminatie
Daarnaast melden zowel personeel als gedetineerde vrouwen dat er sprake is van intimidatie en grensoverschrijdend gedrag op basis van etniciteit, seksuele oriëntatie of delict. Sommigen voelen zich buitengesloten, gediscrimineerd of ervaren druk door groepsvorming.
Tussen gedetineerde vrouwen onderling spelen vergelijkbare sociale processen. Sommige gedetineerde vrouwen bieden elkaar steun. Andere gedetineerde vrouwen worden buitengesloten en ervaren sociale en soms fysieke onveiligheid. Met name mensen die veroordeeld zijn voor een zedendelict en vrouwen van kleur worden vaak geconfronteerd met discriminatie en buitensluiting.
Noodzaak tot cultuurverandering
De onderzoekers benadrukken dat sociale veiligheid voor de één, vaak gepaard gaat met sociale onveiligheid voor de ander. Een cultuurverandering is hierom nodig om de gevangenis voor iedereen veiliger te maken. Dit kan gerealiseerd worden door onder andere meer aandacht te hebben voor macht, seksualiteit en discriminatie. De onderzoekers stellen dat er binnen de vrouwengevangenissen niet openlijk over seksuele intimiteit wordt gesproken. Deze factoren bemoeilijken het herkennen en bespreekbaar maken van seksueel grensoverschrijdend gedrag en andere onveilige situaties. Ook is het belangrijk dat de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) onderzoekt of deze problemen breder spelen binnen andere gevangenissen, ook in gevangenissen met gedetineerde mannen.
Aanbevelingen
Volgens de onderzoekers is het belangrijk dat de gevangenis voor iedereen een veilige plek is. De aanbevelingen van de onderzoekers zijn helder: meer training voor medewerkers, meer praten over onderwerpen die als ongemakkelijk ervaren kunnen worden, en betere bescherming voor gedetineerde personen. Concrete voorstellen van de onderzoekers zijn het gebruik van bodyscans zodat vrouwen zich niet hoeven uit te kleden voor de veiligheidscontrole en het plaatsen van telefoons op cel.
Dossier Mastenbroek 
Plaats een reactie