Dossier Mastenbroek

Jonge kinderen komen al snel in aanraking met digitale media. En dat hoeft geen probleem te zijn, zolang er voldoende ruimte blijft voor speeltijd. Maar hoe zorg je voor een goede balans?

Trixie werkt regelmatig samen met kinderexperts om het juiste speelgoed te ontwikkelen. Een van hen is Maité Mervaillie. Zij ziet dagelijks in haar praktijk waarom het zo belangrijk is om schermtijd en speeltijd af te wisselen en deelt enkele concrete tips.

“Spelen zorgt voor zelfverzekerde, creatieve kinderen en heeft een grote impact op hun ontwikkeling.” — Maité Mervaillie, ergo- en creatief kindertherapeut en zorgcoördinator.

Een duik in de digitale wereld

Wist je dat kinderen tegenwoordig al vanaf de leeftijd van vier maanden in contact komen met schermen? Ter vergelijking: in de jaren ’70 gebeurde dit pas vanaf vier jaar. De afgelopen vijftig jaar is er veel veranderd. Tablets, mobiele telefoons, laptops en computers zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijkse leven.

Digitale media bieden ook voordelen voor de ontwikkeling van kinderen. Als kinderen samen met een ouder kijken, kan dat hun woordenschat, uitspraak en taalvaardigheid positief beïnvloeden. Bovendien zijn er tal van educatieve apps die de leesvaardigheid en het creatieve denken stimuleren. Helaas is de aantrekkingskracht van digitale media zo groot dat overmatig gebruik snel op de loer ligt.

Uit onderzoek blijkt dat kinderen, vergeleken met twee decennia geleden, per week gemiddeld acht uur minder spelletjes spelen. Zelfs wanneer een televisiescherm op de achtergrond aanstaat, kan dat bij kinderen onder de vijf jaar al een negatief effect hebben op hun taalgebruik, uitvoerende vaardigheden en kennis. Bij oudere kinderen kan het de leesvaardigheid vertragen. De grootste gezondheidsrisico’s worden echter geassocieerd met buitensporig gebruik van digitale media, zowel op lichamelijk, motorisch als emotioneel vlak.

Vitamin P(lay) en Open Ended Play

Maité Mervaillie is ergo- en creatief kindertherapeut en zorgcoördinator op Natuurschool de Ritsheuvel. In 2020 richtte zij samen met een collega de vzw Loslaeter op, met als doel kinderen volop te laten genieten van spel en avontuur, met de natuur als rode draad. Maité verdiept zich al jaren in de kracht van vrij spel en benadrukt: “Uit mijn ervaring blijkt dat overmatig gebruik van digitale media veel ontwikkelingskansen doet verdwijnen. Kinderen die vaak voor een scherm zitten, vinden het vaak moeilijker om zelf tot spel te komen. Het belang van schermvrij spel dat de fantasie stimuleert, is groter dan ooit.”

Een opvallende trend in dit opzicht is ‘open ended play’, oftewel spelen zonder vaste regels, doelen of eindes. Hierbij bepaalt je kind zelf de richting van het spel. Ook speelgoed dat creativiteit, gezonde emotionele expressie en sociale interactie stimuleert, is populair. Maité geeft aan dat het speelgoed van Trixie hier een mooi voorbeeld van is: het biedt een basis, maar voldoende vrijheid om zelf de invulling van het spel te bepalen. Handige labels op de verpakkingen geven bovendien aan welke vaardigheden het speelgoed stimuleert.

Tip: Recent werd de brandweerwagen van Trixie verkozen tot Speelgoed van het Jaar. De vakjury prees de houten wagen als een duurzaam en leuk fantasiespel met details zoals een houten lift, een draaibare ladder, een beweegbare waterslang en herkenbare diertjes. Extra stimulerend voor de fijne motoriek, spraakontwikkeling en verbeeldingskracht van je kind.

5 tips van expert Maité

Als moeder van twee kinderen kent Maité zelf ook de valkuilen van schermtijd. “In een maatschappij waarin alles razendsnel moet verlopen en waarin we kinderen willen opvoeden, lijkt schermtijd een snelle oplossing. Je kind krijgt animatie en wordt even stil, zodat je zelf andere dingen kunt doen. Maar de wereld leren kennen, ontspannen en verbinding maken doe je niet met een scherm.”

Hoe zorg je er dan voor dat je kind op ontdekking gaat zonder scherm? Maité deelt vijf tips:

1. Geef zelf het goede voorbeeld: Leg regelmatig je gsm, laptop of tablet weg en speel een spelletje samen. Moedig aan om met broer, zus of vriendjes te spelen. Samen spelen helpt bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden, zoals emoties aflezen, speelgoed delen en spelen met andere kinderen. Dit leer je niet via een scherm.
2. Ga zo veel mogelijk naar buiten: Beweging is essentieel voor de ontwikkeling. Achter een scherm zit je stil, maar actief spelen — zowel binnen als buiten — zorgt voor de nodige fysieke stimulatie. Bij peuters stimuleert het juiste speelgoed, zoals trek- en duwspeelgoed of loopwagentjes, het zitten, kruipen, staan en lopen.
3. Bied alternatieve activiteiten aan: Kies voor speelgoed dat de motorische vaardigheden stimuleert, zoals stapeltorens, kralen om te rijgen, houten blokken om te stapelen of te balanceren. Met dit soort speelgoed ontwikkelt je kind hand-oogcoördinatie en fijne motoriek.
4. Prikkel de verbeelding: Fantasie en creatief denken stimuleren, doe je niet met filmpjes. Speelgoed dat rollenspel mogelijk maakt of open ended play bevordert, zoals een houten doktersset of een balanceerspel, stimuleert het creatief denken en de fantasie van je kind.
5. Beperk de schermtijd: Hoewel er educatieve apps bestaan, kun je de cognitieve vaardigheden ook zonder scherm stimuleren. Denk aan memory-spelletjes voor het geheugen, tellen met een speelgoedkassa, logisch nadenken met een puzzel of oorzaak-gevolg leren met een magnetisch doolhof.

Hoeveel is té veel?

De officiële richtlijnen volgens OSF Healthcare zijn:

• Kinderen jonger dan 2 jaar: geen schermtijd, behalve videobellen met familie of vrienden.
• Van 2 tot 5 jaar: maximaal 1 uur per dag, samen met een ouder, broer of zus.
• Van 5 tot 17 jaar: maximaal 2 uur per dag (huiswerk niet inbegrepen).

De 20-20-2-regel
Bij langdurig beeldschermkijken vergroot de kans op bijziendheid. Oogartsen adviseren daarom de 20-20-2-regel: na 20 minuten schermtijd, 20 seconden in de verte kijken. Ook is het belangrijk om dagelijks minstens twee uur buiten te spelen.

Voor meer tips van experts en educatief speelgoed kun je terecht op de website van Trixie.

Over Trixie

Vanuit een diep respect voor de planeet ontwikkelt Trixie producten die kinderen van baby tot kleuter vergezellen op hun creatieve avonturen. Met hun holistische aanpak staan ze garant voor duurzame en kwalitatieve producten die zowel kinderen als ouders aanspreken.