Dossier Mastenbroek

Op de Internationale Dag van het Onderwijs hangen er donkere wolken boven de sector. Het aantal openstaande vacatures stijgt namelijk hard. In twee jaar tijd groeide het aantal openstaande vacatures van een kleine 8.000 naar ruim 11.500. Een stijging van maar liefst 45 procent, blijkt uit data van Nationale Vacaturebank. Over dezelfde periode nam het aantal sollicitanten per vacature fors af. Waren er dat in 2021 nog gemiddeld 4, in 2023 waren dat er nog maar 2. 

Trend uit 2018 zet verder door

Het aantal openstaande vacatures in het onderwijs neemt al geruime tijd toe. Tussen 2018 en 2020 constateerde het CBS een stijging van 16 procent. In de tussentijd is dat aantal dus alleen maar gestegen. Dat zorgt onder andere voor kortere lesprogramma’s en soms een vierdaagse schoolweek. In het ergste geval sluit een onderwijsinstelling noodgedwongen de deuren.  

Niet alleen stijgt het aantal openstaande vacatures, maar ook daalt het aantal sollicitanten. In 2021 waren er voor iedere vacature 4 sollicitanten. Twee jaar later is dat aantal bijna gehalveerd naar 2,5. Suzanne van Malsen van Nationale Vacaturebank licht een van de voornaamste oorzaken toe: ‘’In de breedte is er een tekort aan personeel. Dit heeft een hogere werkdruk als direct gevolg. Dat is niet aantrekkelijk en dat is een reden waarom mensen niet meer zo happig zijn op een baan in het onderwijs.’’

Personeel verlaat het onderwijs steeds vaker

Personeel dat binnen vijf jaar het onderwijs verlaat, is met 30 procent gestegen, zo laat de Algemene Onderwijsbond weten. Dat ligt volgens hen deels aan het inwerktraject. Een baan in het onderwijs is vaak niet eenvoudig. Daarom is een goed inwerktraject erg belangrijk. Door de tekorten is daar niet meer voldoende ruimte voor.

Hogere lonen maar een dalend animo

In de zomer van 2023 was er goed nieuws. Al het onderwijspersoneel ontving een loonsverhoging van 10 procent en een eenmalige uitkering. Maar dit leidt dus niet tot het gewenste effect. Van Malsen legt uit hoe dat kan: ‘’Een loonsverhoging klinkt leuk, maar het is in essentie een kortetermijnoplossing. Hogere lonen betekenen niet dat er ineens geen hoge werkdruk meer is. Met andere woorden, het lost op de lange termijn vaak niet heel veel op.’’

Volgens De Onderwijsraad is een langetermijnoplossing van cruciaal belang. Dit schrijven zij in een brief aan het nieuw te vormen kabinet. Volgens de raad neemt het tekort na 2030 alleen nog maar verder toe. Investeren is volgens hen daarom van groot belang. Een mogelijke investering is de lerarenopleiding gratis maken. Dit is ook een wens van de lerarenbond. Hiermee wordt het een rijksacademie. Je stimuleert aanwas en dat kan op de lange termijn oplossing bieden. Een voorbeeld hiervan is de politieacademie. Word je toegelaten? Dat ben je direct zeker van een baan en dus inkomen.

80.000 onderwijzers aan de zijlijn

Volgens de Algemene Onderwijsbond zijn er 80.000 mensen met onderwijsbevoegdheid die niet werken in het onderwijs. Met andere woorden, er zijn voldoende mensen met de juiste kwalificatie. Maar de wil om in het onderwijs te werken mist. Een oplossing: maak werken in het onderwijs aantrekkelijk.

Volgens Van Malsen is het belangrijk om het gesprek aan te gaan: ‘’Kom erachter waarom ze zijn gestopt en breng hun wensen in kaart. Wat hebben ze nodig? Hoe ondersteun je hen? Wellicht is een teruggang in werkuren voor hen een oplossing om de werkdruk te verlagen. Wil 5 procent van de 80.000 hierdoor terugkomen, dan hebben we het over 4.000 banen. En dat kan een groot effect hebben.’’